آیا این معامله غرری است و باطل است یا نه با همین جهل می شود صحیح؟ پس بعد از بیان اینکه «العیب ما هو؟» و بعد از بیان اینکه خرید و فروش معیب صحیح است نوبت به مسئله سوم و مقام سوم می رسد که آیا خیار هست یا نه؟ دلیل این خیار چیست؟ فرق خیار عیب با خیارهای دیگر چیست؟ آیا تنها فرقشان این است که در خیار دیگر ذو الخیار مخیر بین فسخ و امضاست ولی در خیار عیب بین امور سه گانه مخیر است یا فسخ بکند یا امضا بکند بی ارش یا امضا بکند با ارش اینها فروع و مقاماتی است که یکی پس از دیگری باید مطرح بشود.

امر اول روشن است که عیب کاهش یا افزایش احد الطرفین است به طوری که در قیمت اثر بگذارد یک وقت است که مبیع معیب است یک وقتی ثمن معیب است آن روزی که با طلا و نقره معامله می کردند و خود ثمن یک کالا بود یا احد النقدین بود این یا سالم بود یا معیب در خیار عیب فرقی بین معیب بودن مبیع یا ثمن نیست گاهی بایع خیار عیب پیدا می کند گاهی مشتری به هر تقدیر عیب افزایش یا کاهش از آن خلقت اصلی است طوری که تفاوت فاحش در قیمت بیاورد مقام ثانی این است که یک وقت است که شرط سلامت می کنند یک وقت است که برائت از عیب را مطرح می کنند خب این معامله صحیح است یک وقت است بدون شرط سلامت و بدون برائت از عیب اقدام به خرید و فروش می کنند با اینکه نمی دانند سالم است یا معیب.

ص: 2